Nos últimos tempos vense falando da necesidade de converter a biomasa en enerxía. Este sería un bo xeito de quitar o mato dos montes e dificultar os incendios que, ano tras ano, afectan a Galicia. A medida parece boa... en principio. Digo en principio porque si as plantas que se constrúan non se fan pensando na cantidade de materia existente poderiamos xerar un novo problema: o de querer aumentar a biomasa para deste xeito incrementar a produción. Iso levaría a por en marcha, unha vez máis, a máquina da desmesura: converter o territorio nun espazo onde producir sen máis.
Digo o que digo porque neste país non hai termos medios. Que parece importante por en marcha un plano de enerxías renovables; énchense todos e cada un dos nosos montes de parques eólicos sen pensar en nada máis que nos muíños e nas súas pistas. Non se matina en por os muíños nos lugares onde o impacto ambiental sexa menor; non, érguense por toda Galicia levándose por diante paraxes de grande valor paisaxístico ou etnográfico como A Capelada, ou de enorme valor biolóxico, como O Xistral, por so dous exemplos. O importante é a produtividade. O mesmo aconteceu cos eucaliptos. Dado que é unha madeira de crecemento rápido empregada para a fabricación de pasta, a parte doutros usos, non se planificou por en marcha unha área de produción. Non, ¡viva o eucalipto! E... eucaliptos a tope. O resultado. Está a vista. Imos ter que comer eucalipto.
O mesmo pasa cos parques empresariais ou os portos. O importante non é ir creando solo industrial en función das necesidades reais ou potenciais. Non, en cada concello, un parque; baleiro, en moitos casos. Cos portos, outro tanto. Mentres que en Escocia, por vía de exemplo, seguen a funcionar portos que foron construídos no século XVIII ou XIX sen a penas modificacións, aquí máis e máis peiraos que, en moitos casos so serven para afear a fachada marítima e para levar por diante a lugares de grande valor natural ou paisaxístico a parte de provocar modificacións na sedimentación mariña que, a postre, vai afectar a outros lugares..
En Galicia non houbo ata o intre actual –e non sei si o vai haber- unha filosofía marcada pola necesidade nin, especialmente, pola capacidade de carga do sistema. Estoume a referir a levar a cabo accións que non superen a capacidade do territorio. Por vía de exemplo e tomando como referencia o uso da biomasa para producir enerxía. Tratase de construír plantas que aproveiten o que hai a día de hoxe e non outras que, unha vez postas en marcha, requiran máis e máis materia prima. Tratase de rentabilizar os parques empresariais e non esnaquizar espazo e tirar diñeiro sen necesidade; trátase de aproveitar ao máximo os espazos portuarios antes de por en marcha novas construcións. Pódeseme dicir, dende unha óptica simplemente economicista, que se non hai chan, non hai empresas que queiran vir. Non son economista, pero sei ollar o territorio e comprobar como a construción de parques empresariais hai anos non levou nin unha empresa a mais de un. Senón viaxemos polos de Padrón, Teixeiro, Vilanova de Lourenzá... e podemos comprobar o grao de uso. Incluso no Río do Pozo en Ferrol hai espazo e, aínda así, querían construír un novo parque en Brión, a carón de Ferrol, nun outeiro ao que habería que subir por costas empinadas o que suporían un gasto e un impacto ambiental enorme.
A desmesura, construída en base moitas veces a fondos europeos, materializase en portos, parques eólicos, parques empresariais, casas de turismo rural –mais dunha sempre “ocupada”- pistas e máis pistas, sen esquecer, por suposto, obras como a Cidade da Cultura da que tanto se ten falado que non fai falla reiterar o dito. Faltou unha planificación mesurada, baseada nas necesidades reais e non ilusorias, unha planificación que pensase máis en ir mellorando día a día o país, que facilitara a mellora da vida das persoas. Sobrou despilfarro dos cartos públicos e unha filosofía da sustentabilidade que tivera permitido mellorar o necesario e deixar medrar de xeito repousado o territorio.
domingo, 10 de diciembre de 2006
miércoles, 6 de diciembre de 2006
De sur a norte... ou de norte a sur
Podería ter sido o revés máis neste caso, fixen a viaxe entre Vigo e A Coruña nun rexional 598 –non sei o por que do nome, a verdade- que tarda en facer o recorrido unhas dúas horas. Ou sexa a unha media que non chega ós 80 km por hora. Un bo exemplo da calidade dos nosos transportes públicos. Por iso cando escoito falar do AVE como se fora a panacea do futuro sempre penso o bo que sería comezar arranxando a rede de transporte interior que é a máis empregada polos galegos antes de pensar en ir a Madrid ou a Porto.
Pero, voltando a viaxe, e deixando á beira a velocidade, a razón da miña reflexión de hoxe é a análise dos lugares, das paisaxes en suma, que se van encadeando entre as dúas grandes cidades de Galicia. E o primeiro que chama a atención é a sucesión de desfeitas materializadas en aldeas estragadas nas que cada casa e do seu pai e da súa nai... construtivo craro, a parte da propiedade. Non hai a máis mínima uniformidade. As vellas casas mariñeiras das rías baixas deixaron o seu lugar a outras que non teñen o máis mínimo valor arquitectónico. E outro tanto acontece coas rectangulares vivendas de pedra de xisto que dominaban entre Santiago e A Coruña. As aldeas son un conxunto caótico de casas de cemento, a carón doutras de pedra reformadas, moitas veces sen gosto, cando non misturadas con auténticos chales suízos con cuberta de lousa de Valdeorras. Non se me vai da memoria a imaxe dun lugar no que, nun primeiro plano aparecía unha casa de cemento coroada por unha caseta, a carón doutra reformada coa parte baixa de pedra e parte superior de ladrillo e, en segundo plano, unha construción de granodiorita de Porriño con balcón de ferro e tellado con torres redondeadas de lousa. ¡Penoso!.
Sen embargo tamén aquí disinto dos “expertos”. O preocupante non é só o aspecto horroroso das vivendas –o ben ou mal chamado feísmo- dado que, a postre, as vivenda poderíanse derrubar; o grave e o desartellamento territorial; o xeito de como se estrutura o territorio en Galicia sen o máis mínimo orde. Como xa teño escrito, no pasado era o valor de uso da terra ou do mar quen es marcaban en grande medida a estrutura territorial. A potencialidade do solo e a súa humidade condicionaba os asentamentos da poboación. Os mellores solos eran adicados as hortas e os máis húmidos a prados. E na costa, a existencia dun lugar ben resgardado servía de base para a instalación da poboación.
Cando se racha o sistema tradicional cámbea todo. Agora a terra non ten valor en función do que pode producir senón en relación as súas posibilidades de ser usada para construír. O importante non é o uso senón o valor de cambio. A mellor terra do pasado non é necesariamente o mellor solar no presente.
Nas últimas décadas, o crecemento urbano trouxo consigo a necesidade de terras para erguer vivendas e, en grande medida, os planos xerais de ordenación urbana non están deseñando cidades para vivir, senón lugares para construír. E así nos vai.
A falla dunha educación territorial na cidadanía galega provoca a falla de valoración do territorio e, consecuentemente, dos elementos que o constrúen/destrúen. Galicia/Galiza, é unha lingua, unha historia, unha cultura, máis, non o esquezamos, un territorio, un medio ambiente, unhas paisaxes construídas ao longo de séculos. O esquecelo trouxo como consecuencia a destrución das paisaxes e, consecuentemente, dunha parte preciosa do noso patrimonio común.
Pero, voltando a viaxe, e deixando á beira a velocidade, a razón da miña reflexión de hoxe é a análise dos lugares, das paisaxes en suma, que se van encadeando entre as dúas grandes cidades de Galicia. E o primeiro que chama a atención é a sucesión de desfeitas materializadas en aldeas estragadas nas que cada casa e do seu pai e da súa nai... construtivo craro, a parte da propiedade. Non hai a máis mínima uniformidade. As vellas casas mariñeiras das rías baixas deixaron o seu lugar a outras que non teñen o máis mínimo valor arquitectónico. E outro tanto acontece coas rectangulares vivendas de pedra de xisto que dominaban entre Santiago e A Coruña. As aldeas son un conxunto caótico de casas de cemento, a carón doutras de pedra reformadas, moitas veces sen gosto, cando non misturadas con auténticos chales suízos con cuberta de lousa de Valdeorras. Non se me vai da memoria a imaxe dun lugar no que, nun primeiro plano aparecía unha casa de cemento coroada por unha caseta, a carón doutra reformada coa parte baixa de pedra e parte superior de ladrillo e, en segundo plano, unha construción de granodiorita de Porriño con balcón de ferro e tellado con torres redondeadas de lousa. ¡Penoso!.
Sen embargo tamén aquí disinto dos “expertos”. O preocupante non é só o aspecto horroroso das vivendas –o ben ou mal chamado feísmo- dado que, a postre, as vivenda poderíanse derrubar; o grave e o desartellamento territorial; o xeito de como se estrutura o territorio en Galicia sen o máis mínimo orde. Como xa teño escrito, no pasado era o valor de uso da terra ou do mar quen es marcaban en grande medida a estrutura territorial. A potencialidade do solo e a súa humidade condicionaba os asentamentos da poboación. Os mellores solos eran adicados as hortas e os máis húmidos a prados. E na costa, a existencia dun lugar ben resgardado servía de base para a instalación da poboación.
Cando se racha o sistema tradicional cámbea todo. Agora a terra non ten valor en función do que pode producir senón en relación as súas posibilidades de ser usada para construír. O importante non é o uso senón o valor de cambio. A mellor terra do pasado non é necesariamente o mellor solar no presente.
Nas últimas décadas, o crecemento urbano trouxo consigo a necesidade de terras para erguer vivendas e, en grande medida, os planos xerais de ordenación urbana non están deseñando cidades para vivir, senón lugares para construír. E así nos vai.
A falla dunha educación territorial na cidadanía galega provoca a falla de valoración do territorio e, consecuentemente, dos elementos que o constrúen/destrúen. Galicia/Galiza, é unha lingua, unha historia, unha cultura, máis, non o esquezamos, un territorio, un medio ambiente, unhas paisaxes construídas ao longo de séculos. O esquecelo trouxo como consecuencia a destrución das paisaxes e, consecuentemente, dunha parte preciosa do noso patrimonio común.
domingo, 26 de noviembre de 2006
A necesaria planificación integrada do litoral
Vense de celebrar en Santiago de Compostela un congreso internacional sobre a planificación do litoral. O primeiro que me chamou a atención foi a presencia masiva de ponentes que viñan do eido da arquitectura e, algúns, menos, da xeografía humana. En suma: persoas que teñen como obxetivo o deseño: do litoral neste caso, das cidades, noutros. Non teño por que por en dúbida a sua capacidade para deseñar espacios, para concretar áreas adicadas a un uso ou a outro mais, vistos os resultados acadados ata agora, considero que teñen un escaso coñecemento da xeodinámica do territorio. Dias atrás falaba de que as augas voltaban sempre ao rego; hoxe podiamos engadir que as augas non so queren voltar ao rego nas áreas rurais ou rururbanas; tamén o fan nas urbanas como se ten ollado estes días en Santiago, Vigo, Ferrol... ou noutras cidades. ¿Quen deseñou os seus planos urbanos?. Non o sei con certeza; do que estou seguro é que non fumos os xeógrafos físicos; nin os xeólogos, nin os edafólogos, nin os biólogos... A ben seguro que foron arquitectos ou enxeneiros, na súa meirande parte. ¿Persoas sen formación técnica?. En absoluto. Persoas moi ben preparadas no seu campo de coñecemento. Entón, ¿que falla na planificación?. Sen dúbida algunha a integración de coñecementos. Non se pode planificar sobre un plano. É necesario coñecer a realidade física de calquera territorio: as variables xeomorfolóxicas, hidrolóxicas, edaficas, bioxeográficas..e, por suposto, socioeconómicas.
Collamos calquer plano de ordenación urbana e busquemos nel un estudo de tipo xeodinámico no que aparezan as formas do relevo, a sua evolución e a súa dinámica actual; que se reflicten os datos en mapas de unidades xeodinámicas. Non vai estar. Busquemos un mapa no que aparezan os solos ou as formacións vexetais, coas suas características. Non vai estar e, de estar, será unha simple copia do mapa de usos e aproveirtamentos. Busquemos información de tipo climático máis alá das medias de temperatura ou precipitación que non serven para nada. Estoume a referir a un listado de situacións sinópticas de tempo, que sen dúbida influen en episodios de máxima ou mínima precipìtación, na temperatura a nivel das ruas, en episodios de xeada. En suma de datos básicos a hora de construir edificios ou ruas, incluso os sumidoiros delas... Non vai estar. Como non vai estar un bo estudo de formacións superficiais, nin de riscos, nin de recursos hídricos ou de dinámica das augas que, de estar, terían impedido a urbanización das ribeiras non so dos ríos senón dos regos ou mesmo, das valgadas polas que, ainda que sexa de xeito esporádico poida correr a auga.
Toda a información debería ter sida en conta e para iso era necesario contar con equipas multidisciplinares na planificación territorial. Esta non pode ser un eido controlado dende antigo por certos especialistas. Ten que ser un eido a aberto a todos aqueles que teñan algo que aportar. Quen dirixa a equipa, iso si, é o de menos. O fundamental é, primeiro, coñecer ben a dinámica de calquer área e, posteriormente e en función do anterior, máis dos datos de tipo socioeconómico, por en marcha un plan de ordenación.
Todo o anterior ven a conto porque os mismos defectos que atopo na planificación dos concellos, nos chamados planos xerais de ordenación urbana, topoos á hora de por en marcha a planificación dos usos do litoral. O problema non estriba tanto na lexislación, -abundante na actualidade e válida se se fai cumpli- senón na planificación de usos. Estes teñen que estar necesariamente vencellados ao coñecemento sistémico do litoral que supón.
1.- Caracterizar as diferentes unidades xeodinámicas: praias, dunas, coidos, cantís, plataformas, ...
2.- Coñecer a súa dinámica evolutica.
3.- Saber cómo funcionan na actualidade.
4.- Caracterizar as variabies climáticas: tipos de tempo, máxima se mímnima sde precipitación, forza e direccións dos ventos...
5.- Coñecer o comportamento das augas continentais: cheas, periodos de retorno, caudais....
O funcionamento dos litorais non é uniforme. Nel entran en xogo variables litolóxicas, tectónicas, climáticas, oceanográficas... Non funciona igual os diferentes sistemas praia-duna ; nin as lagoas, marismas ou cantís. Nada teñen que ver os coidos coas praias de gravas, nin as furnas de granito coas de xistos. En suma: cada parcela é un mundo e como tal hai que tratala e planificala.
Moito se fala da destrucción do litoral mediterráneo, dos fortes procesos de erosión postos en marcha que fixeron retroceder moitos sectores; moito se fala do diñeiro necesario para arranxar agora os problemas de mantemento das praias que son motor importante da economía de moitas localidades. Sen embargo continuase a actuar de igual xeito na meirande parte dos casos. Seguense a urbanizar as praias, a rachar o transporte eólico, a canalizar os regos cando non a destruir as marismas, por certo, elementos básicos na producción de fitoplancton.
Parece evidente que o anterior pode ser admitido por moita xente porque os resultados de tal actuación están á vista. Entón, ¿por que se continuan a enfocar os temas do mesmo xeito?; ¿por que nun congreso sobre planificación do litoral se segue sen contar con especialistas que ofrezan a sua visión dinámica dos diferentes medios litorais?. ¿Tratase dun problema de corporativismo?. Sinceramente poidera ser e, ben seguro que hai arquitectos ou enxenieiros que consideran que eles son os únicos preparados para levar a cabo a planificación territorial. Outros, posiblemente nin se plantexen que pode haber outras persoas que poidan saber do tema e, incluso, que lles moleste que algún xeógrafo, xeólogo, edafólogo ou biólogo opinen do tema. Mais tamén estou seguro de que na meirande parte dos caos os encargados do planeamento seguen a pensar que o territorio é un escenario, estático por suposto, e que o único que hai que facer é dicir que facer en cada lugar sen máis. O importante neste caso é delimitar áreas en función de parámetros sociais ou económicos e nunca en relación a factores físicos. Ahí está o grave erro. ¿Quen ten que potenciar outro tipo de planificación?. O poder político. ¿Vaino facer?. Coa mau no corazón, son escéptico.
Collamos calquer plano de ordenación urbana e busquemos nel un estudo de tipo xeodinámico no que aparezan as formas do relevo, a sua evolución e a súa dinámica actual; que se reflicten os datos en mapas de unidades xeodinámicas. Non vai estar. Busquemos un mapa no que aparezan os solos ou as formacións vexetais, coas suas características. Non vai estar e, de estar, será unha simple copia do mapa de usos e aproveirtamentos. Busquemos información de tipo climático máis alá das medias de temperatura ou precipitación que non serven para nada. Estoume a referir a un listado de situacións sinópticas de tempo, que sen dúbida influen en episodios de máxima ou mínima precipìtación, na temperatura a nivel das ruas, en episodios de xeada. En suma de datos básicos a hora de construir edificios ou ruas, incluso os sumidoiros delas... Non vai estar. Como non vai estar un bo estudo de formacións superficiais, nin de riscos, nin de recursos hídricos ou de dinámica das augas que, de estar, terían impedido a urbanización das ribeiras non so dos ríos senón dos regos ou mesmo, das valgadas polas que, ainda que sexa de xeito esporádico poida correr a auga.
Toda a información debería ter sida en conta e para iso era necesario contar con equipas multidisciplinares na planificación territorial. Esta non pode ser un eido controlado dende antigo por certos especialistas. Ten que ser un eido a aberto a todos aqueles que teñan algo que aportar. Quen dirixa a equipa, iso si, é o de menos. O fundamental é, primeiro, coñecer ben a dinámica de calquer área e, posteriormente e en función do anterior, máis dos datos de tipo socioeconómico, por en marcha un plan de ordenación.
Todo o anterior ven a conto porque os mismos defectos que atopo na planificación dos concellos, nos chamados planos xerais de ordenación urbana, topoos á hora de por en marcha a planificación dos usos do litoral. O problema non estriba tanto na lexislación, -abundante na actualidade e válida se se fai cumpli- senón na planificación de usos. Estes teñen que estar necesariamente vencellados ao coñecemento sistémico do litoral que supón.
1.- Caracterizar as diferentes unidades xeodinámicas: praias, dunas, coidos, cantís, plataformas, ...
2.- Coñecer a súa dinámica evolutica.
3.- Saber cómo funcionan na actualidade.
4.- Caracterizar as variabies climáticas: tipos de tempo, máxima se mímnima sde precipitación, forza e direccións dos ventos...
5.- Coñecer o comportamento das augas continentais: cheas, periodos de retorno, caudais....
O funcionamento dos litorais non é uniforme. Nel entran en xogo variables litolóxicas, tectónicas, climáticas, oceanográficas... Non funciona igual os diferentes sistemas praia-duna ; nin as lagoas, marismas ou cantís. Nada teñen que ver os coidos coas praias de gravas, nin as furnas de granito coas de xistos. En suma: cada parcela é un mundo e como tal hai que tratala e planificala.
Moito se fala da destrucción do litoral mediterráneo, dos fortes procesos de erosión postos en marcha que fixeron retroceder moitos sectores; moito se fala do diñeiro necesario para arranxar agora os problemas de mantemento das praias que son motor importante da economía de moitas localidades. Sen embargo continuase a actuar de igual xeito na meirande parte dos casos. Seguense a urbanizar as praias, a rachar o transporte eólico, a canalizar os regos cando non a destruir as marismas, por certo, elementos básicos na producción de fitoplancton.
Parece evidente que o anterior pode ser admitido por moita xente porque os resultados de tal actuación están á vista. Entón, ¿por que se continuan a enfocar os temas do mesmo xeito?; ¿por que nun congreso sobre planificación do litoral se segue sen contar con especialistas que ofrezan a sua visión dinámica dos diferentes medios litorais?. ¿Tratase dun problema de corporativismo?. Sinceramente poidera ser e, ben seguro que hai arquitectos ou enxenieiros que consideran que eles son os únicos preparados para levar a cabo a planificación territorial. Outros, posiblemente nin se plantexen que pode haber outras persoas que poidan saber do tema e, incluso, que lles moleste que algún xeógrafo, xeólogo, edafólogo ou biólogo opinen do tema. Mais tamén estou seguro de que na meirande parte dos caos os encargados do planeamento seguen a pensar que o territorio é un escenario, estático por suposto, e que o único que hai que facer é dicir que facer en cada lugar sen máis. O importante neste caso é delimitar áreas en función de parámetros sociais ou económicos e nunca en relación a factores físicos. Ahí está o grave erro. ¿Quen ten que potenciar outro tipo de planificación?. O poder político. ¿Vaino facer?. Coa mau no corazón, son escéptico.
martes, 14 de noviembre de 2006
A voltas cos cambios
Lendo o que din Martiño e Juan, coido que é importante clarexar máis algunhas cousas. É certo que baixo o paraguas de "cambio climático" agochanse moitas cousas, máis non é menos certo que a perda da biodiversidade da que fala Martiño, non é únicamente un problema climático; é máis ben un problema antrópico, de actuación humana sobre o territorio. Unhas especies desaparecen porque cambia o clima, é certo, máis outras fanno pola presión humana. A erosión dos solos, por vía de exemplo, dramática en moitos lugares, é máis o resultado dun exceso de actividade sobre o medio que de clima ainda que, as condicións climáticas poden acelerar sen dúbida o proceso.
O anterior está introducindo un termo básico a ter presente en calquera espacio: sistema. Calquer territorio funciona como un sistema aberto no que entran en xogo factores e procesos moi diferentes, entreles o clima, máis tamén a topografía do terreo, os solos, as augas, a cuberta vexetal e, por suposto, a actividade humana. Por iso eu falo da necesidade de ampliar o concepto de "Cambio climático" a "Cambio ambiental" porque é certo que a actividade humana ten que, necesariamente afectar o clima, máis tamén ós solos, ás augas, á paisaxe, á fauna, á flora... a todo porque cada elemento do medio influe nos demáis e viceversa.
Hai un problema sen dúbida no meu discurso: o de poder dar a impresión de que o clima non é importante ou de que as condicións climáticas inducidas tampouco. En absoluto penso iso, porque ainda admitindo que o clima é cambeante por natureza igual que os ambientes, non é menos certo que a saude dos seres vivos está fortemente afectada pola acción dos diferentes grupos sociais. Cando se contaminan as augas, a ben seguro que non se está afectando o clima pero si os ecosistemas, os seres vivos que viven nelas. ¿Acaso alguen dúbida que en Galicia os ríos de agora non son os de antes?. En realidade moitos ríos -correntes de auga contínuas- xa non son realmente iso; son estanques encadeados que funcionan máis como lagos pechados que como outra cousa. ¿Afecta este feito o clima?. Sen dúbida que a nivel de neboas si, máis tamén e de xeito fundamental áfauna e á flora que habitaba no río. Como rapaz que viviu a carón do Miño podo dar fe de como aqueles conchos, sábalos, lampreas... que había no Ribeiro xa non existen. ¿De que falamos pois, so de "clima"?. Penso que hai que falar de "ambiente"; ou sexa cambiaron as condicións microclimáticas máis tamén os ambientes.
Chegado a este punto hai algo que salta a vista: a necsidade de enfocar o tema climático/ambiental dende moitas perspectivas e tanto sincrónicamente como diacrónicamente. Sería necesario, por iso, crear dende a administración un grande foro de debate no que estiveran representados os diferentes grupos de investigación ou persoas coñecedoras do tema a carón de movementos sociais para entre todos tentar de, por unha banda, saber o que pasou o longo da historia e , por outra, coñecer o que está a pasar e cómo planificar o futuro. Realmente a miña teima é esa: coñecer o pasado para entender o presente e poder planificar o futuro. Desgraciadamente tamé sei que a miña experiencia de trinta anos de investigación en temas paleoambientais ou a doutros investigadores galegos non son tidas en conta polos responsables de Medio Ambiente da Xunta. É curioso que a administración non conte co equipo que elaborou o Atlas Climático de Galicia, publicada por ela misma, no que no ano 1999 xa trataba o tema e que na actualidade está a traballar na resposta dos solos ós cambios nas montañas de Galicia e en Terra de Fuego. ¡Que lle imos facer!. ¡Ce la vie!.
O anterior está introducindo un termo básico a ter presente en calquera espacio: sistema. Calquer territorio funciona como un sistema aberto no que entran en xogo factores e procesos moi diferentes, entreles o clima, máis tamén a topografía do terreo, os solos, as augas, a cuberta vexetal e, por suposto, a actividade humana. Por iso eu falo da necesidade de ampliar o concepto de "Cambio climático" a "Cambio ambiental" porque é certo que a actividade humana ten que, necesariamente afectar o clima, máis tamén ós solos, ás augas, á paisaxe, á fauna, á flora... a todo porque cada elemento do medio influe nos demáis e viceversa.
Hai un problema sen dúbida no meu discurso: o de poder dar a impresión de que o clima non é importante ou de que as condicións climáticas inducidas tampouco. En absoluto penso iso, porque ainda admitindo que o clima é cambeante por natureza igual que os ambientes, non é menos certo que a saude dos seres vivos está fortemente afectada pola acción dos diferentes grupos sociais. Cando se contaminan as augas, a ben seguro que non se está afectando o clima pero si os ecosistemas, os seres vivos que viven nelas. ¿Acaso alguen dúbida que en Galicia os ríos de agora non son os de antes?. En realidade moitos ríos -correntes de auga contínuas- xa non son realmente iso; son estanques encadeados que funcionan máis como lagos pechados que como outra cousa. ¿Afecta este feito o clima?. Sen dúbida que a nivel de neboas si, máis tamén e de xeito fundamental áfauna e á flora que habitaba no río. Como rapaz que viviu a carón do Miño podo dar fe de como aqueles conchos, sábalos, lampreas... que había no Ribeiro xa non existen. ¿De que falamos pois, so de "clima"?. Penso que hai que falar de "ambiente"; ou sexa cambiaron as condicións microclimáticas máis tamén os ambientes.
Chegado a este punto hai algo que salta a vista: a necsidade de enfocar o tema climático/ambiental dende moitas perspectivas e tanto sincrónicamente como diacrónicamente. Sería necesario, por iso, crear dende a administración un grande foro de debate no que estiveran representados os diferentes grupos de investigación ou persoas coñecedoras do tema a carón de movementos sociais para entre todos tentar de, por unha banda, saber o que pasou o longo da historia e , por outra, coñecer o que está a pasar e cómo planificar o futuro. Realmente a miña teima é esa: coñecer o pasado para entender o presente e poder planificar o futuro. Desgraciadamente tamé sei que a miña experiencia de trinta anos de investigación en temas paleoambientais ou a doutros investigadores galegos non son tidas en conta polos responsables de Medio Ambiente da Xunta. É curioso que a administración non conte co equipo que elaborou o Atlas Climático de Galicia, publicada por ela misma, no que no ano 1999 xa trataba o tema e que na actualidade está a traballar na resposta dos solos ós cambios nas montañas de Galicia e en Terra de Fuego. ¡Que lle imos facer!. ¡Ce la vie!.
lunes, 13 de noviembre de 2006
¿Cambio climatico ou cambio ambiental?
Hai que ser moi prudentes cando se fala de cambio climático. Non vaia selo demo que se mal interpreten as miñas palabras. Así que, de entrada unhas aclaracións sen necesidade de ir ó notario:
Estou en total desacordo coa política ambiental a nivel global.
Estou en desacordo coa continuada degradación dos bosques, coa contaminación das augas, coa urbanización salvaxe da costa....
Ademais tamén estou en total desacordo de como se enfoca o tema do clima.
Vaiamos por partes.
Os que levamos a traballar xa cá seque trinta anos nos climas do pasado coñecemos relativamente ben que pasou alomenos nos derradeiros 50 ou 60000 anos. Sabemos que o clima pasou de moi frío, con niveis de humidade diferenciados segundo as fases, entre hai uns 60000 a uns 11000 anos antes do presente; climas máis quentes que os actuais, na época romana; climas máis fríos que os actuais durante a Pequena Idade de Xeo, que marcou parte da idade medieval e moderna... Enfín, sabemos que o clima non foi nunca estable; que a súa principal característica é precisamente o de ser cambiante. Por iso, cando agora se fala de Cambio Climático, ¿a que se refiren?. ¿cambio en relación a que época: a glaciar, a Pequena Idade de Xeo, a época romana?. Coido que o problema estriba en que a moita xente gustaríalle que o clima fose sempre como é na actualidade ou, mellor, como era ata hai uns anos. ¿Cantos, por certo?.
O tema do cambio climático estase a converter nunha cortiña de fumo trala que se esconden moitos intereses: de certos investigadores que teñen unha boa fonte de ingresos convertidos en adiviños de ciencia ficción pero, especialmente, de certos políticos que saben que mentres sigamos a discutir do clima non imos discutir doutras cousas. Así que canto máis alarma, mellor.
Porque, reflexionemos. É imposible pór de acordo a case ninguén respecto a evolución do clima. Uns van dicir que imos cara o caos; outros que non pasa nada porque o planeta aguanta todo. Uns que imos cara o clima mediterráneo en Galicia; outros que podemos ir cara un clima glaciar. E, na realidade, é imposible saber cara onde imos.
Os chamados expertos non se poñen da cordo no papel do CO2 na atmosfera. Uns din que será terrible si continua a medrar; outros que nada, que hai sumidoiros que tragan todo. E mentres a discusión continua seguimos a contaminar os ríos e os océanos, a destruír os bosques, a acelerar a erosión do solo e a contaminar o ar. E isto si que é medible e indiscutible. Ante iso penso que non hai que seguir centrando o debate en si o clima cámbea ou non cámbea e facelo en si cámbea ou non cámbea o ambiente. Porque, non sei como será o clima de dentro de 50 anos, pese aos modelos dalgúns teóricos; sei, iso si, como práctico, que o ambiente que estamos a crear é ben diferente do que viviron os nosos avós e os nosos pais.
Discutamos con pórlle freo a degradación ambiental que, ao mesmo tempo, a ben seguro vai axudar a entender o clima; discutamos como frear con leises craras como frear a emisión de gases, como evitar os vertidos, como parar a desertización, como millorar a calidade de vida de millóns de persoas que habitan no lixo. E, ao tempo, poñamos sobre a mesa as consecuencias da contaminación, como medran certas enfermidade... e non esteamos todo o día dándolle que dándolle o dicho so Cambio Climático.
Se pomos nun primeiro plano os problemas ambientais que se poden medir e frear, aínda que a costa de maiores custes para as empresas posiblemente cheguemos a algo concreto. Se seguemos inmersos nun discurso que ata apoian os que cando estaban no poder non fixeron nada... imos chegar a pouco.
Estou en total desacordo coa política ambiental a nivel global.
Estou en desacordo coa continuada degradación dos bosques, coa contaminación das augas, coa urbanización salvaxe da costa....
Ademais tamén estou en total desacordo de como se enfoca o tema do clima.
Vaiamos por partes.
Os que levamos a traballar xa cá seque trinta anos nos climas do pasado coñecemos relativamente ben que pasou alomenos nos derradeiros 50 ou 60000 anos. Sabemos que o clima pasou de moi frío, con niveis de humidade diferenciados segundo as fases, entre hai uns 60000 a uns 11000 anos antes do presente; climas máis quentes que os actuais, na época romana; climas máis fríos que os actuais durante a Pequena Idade de Xeo, que marcou parte da idade medieval e moderna... Enfín, sabemos que o clima non foi nunca estable; que a súa principal característica é precisamente o de ser cambiante. Por iso, cando agora se fala de Cambio Climático, ¿a que se refiren?. ¿cambio en relación a que época: a glaciar, a Pequena Idade de Xeo, a época romana?. Coido que o problema estriba en que a moita xente gustaríalle que o clima fose sempre como é na actualidade ou, mellor, como era ata hai uns anos. ¿Cantos, por certo?.
O tema do cambio climático estase a converter nunha cortiña de fumo trala que se esconden moitos intereses: de certos investigadores que teñen unha boa fonte de ingresos convertidos en adiviños de ciencia ficción pero, especialmente, de certos políticos que saben que mentres sigamos a discutir do clima non imos discutir doutras cousas. Así que canto máis alarma, mellor.
Porque, reflexionemos. É imposible pór de acordo a case ninguén respecto a evolución do clima. Uns van dicir que imos cara o caos; outros que non pasa nada porque o planeta aguanta todo. Uns que imos cara o clima mediterráneo en Galicia; outros que podemos ir cara un clima glaciar. E, na realidade, é imposible saber cara onde imos.
Os chamados expertos non se poñen da cordo no papel do CO2 na atmosfera. Uns din que será terrible si continua a medrar; outros que nada, que hai sumidoiros que tragan todo. E mentres a discusión continua seguimos a contaminar os ríos e os océanos, a destruír os bosques, a acelerar a erosión do solo e a contaminar o ar. E isto si que é medible e indiscutible. Ante iso penso que non hai que seguir centrando o debate en si o clima cámbea ou non cámbea e facelo en si cámbea ou non cámbea o ambiente. Porque, non sei como será o clima de dentro de 50 anos, pese aos modelos dalgúns teóricos; sei, iso si, como práctico, que o ambiente que estamos a crear é ben diferente do que viviron os nosos avós e os nosos pais.
Discutamos con pórlle freo a degradación ambiental que, ao mesmo tempo, a ben seguro vai axudar a entender o clima; discutamos como frear con leises craras como frear a emisión de gases, como evitar os vertidos, como parar a desertización, como millorar a calidade de vida de millóns de persoas que habitan no lixo. E, ao tempo, poñamos sobre a mesa as consecuencias da contaminación, como medran certas enfermidade... e non esteamos todo o día dándolle que dándolle o dicho so Cambio Climático.
Se pomos nun primeiro plano os problemas ambientais que se poden medir e frear, aínda que a costa de maiores custes para as empresas posiblemente cheguemos a algo concreto. Se seguemos inmersos nun discurso que ata apoian os que cando estaban no poder non fixeron nada... imos chegar a pouco.
domingo, 12 de noviembre de 2006
As augas sempre voltan ao rego
A verdade é que non é fácil porse diante dunha páxina en branco para lanzar pola rede as ideas cun ten sobre diferentes temas, de xeito especial sobre aqueles que fan referencia ao territorio ou ao medio ambiente. Sen embargo coido que esta é unha boa ferramente para presentar ideas e debatilas con persoas que, a ben seguro, están preocupadas coma min polo camiño que está a seguir o noso planeta en xeral e Galicia, ise rincón do noroeste penínsular, en particular.
Teño a impresión que o tema ambiental non é algo prioritario na actualidade pesie a que nos xornais están a aparecer a cotío novas sobre temas ambientais e máis neste ano de incendios e choivas. Pode que estea equivocado mais cando vexo algunhas posturas fronte aos diferentes problemas reafirmome na miña idea. Idea que, por suposto, estou disposto a modificar se se me amosa o contrario.
Dias atrás estivemos a sofrir en Galicia intensas choivas que traixeron consigo a destrucción de vivendas e, incluso, de vidas humanas. E a primeira cousa que me chamou a atención foi o feito de que nos xornais se falase de "catástrofe natural". ¿Ulo o natural da catástrofe?. ¿Acaso é unha catástrofe o feito de que auga vaia polo seu rego; que esbare polas abas seguindo as valgadas?. O refrán galego é moi claro: as augas sempre voltan ao rego. É lóxico. Non estamos pois ante unha catástrofe natural; estamos ante unha catástrofe antrópica, xerada por unha mala planificación do territorio na que, necesariamente, ten que haber un responsable. ¿Ou máis dun?. Porque quenes redactaron o plano xeral de ordenación posiblemente consideraran urbanizable unha área de risco. Se non o fixeron deberían ser responsables por non facelo. Pero cada axuntamento debeu aprobar o plano xeral nun pleno. ¿Ou non?. E, evidentemente, a Xunta de Galicia darlle o visto bo, ¿ou non?.
Non sei quen é o responsable de maior entidade mais, ten que habelo. E ata agora eu non escoitei a ninguén pedir responsabilidades por ter dado licenzas de obras para a construcción de edificios en lugares de risco. Escoitei, iso si, a necesidade de declarar zona catástrofica a diferentes localidades e a demanda dos afectados -lóxica- para que lle repoñan o seus bens. Ante isto, ¿non debería facerse responsable, aquela administración que diu a licencia?.
A progresiva urbanización do territorio galego fíxose sen ter en conta a dinámica de cada parcela de terreo. Ocuparonse as ribeiras do ríos; destruironse areais; construironse paseos marítimos... en nome do mal chamado progreso. No caso da costa mesmo se disfrazou de "actuación medioabiental" a construcción de paseos a carón do litoral. Dominou -e teño a impresión de que segue a dominar- unha visión urbana do territorio; o desexo de convertir o litoral nunha grande rua ao que achegarse sen medo a manchar os pes, como se a natureza necesitara de ruas empedradas ou asfaltadas.
Falla a visión dinámica, sistémica, do territorio que teña en conta todos os factores que entran en xogo, tanto naturais como antrópicos. E así nos vai.
Teño a impresión que o tema ambiental non é algo prioritario na actualidade pesie a que nos xornais están a aparecer a cotío novas sobre temas ambientais e máis neste ano de incendios e choivas. Pode que estea equivocado mais cando vexo algunhas posturas fronte aos diferentes problemas reafirmome na miña idea. Idea que, por suposto, estou disposto a modificar se se me amosa o contrario.
Dias atrás estivemos a sofrir en Galicia intensas choivas que traixeron consigo a destrucción de vivendas e, incluso, de vidas humanas. E a primeira cousa que me chamou a atención foi o feito de que nos xornais se falase de "catástrofe natural". ¿Ulo o natural da catástrofe?. ¿Acaso é unha catástrofe o feito de que auga vaia polo seu rego; que esbare polas abas seguindo as valgadas?. O refrán galego é moi claro: as augas sempre voltan ao rego. É lóxico. Non estamos pois ante unha catástrofe natural; estamos ante unha catástrofe antrópica, xerada por unha mala planificación do territorio na que, necesariamente, ten que haber un responsable. ¿Ou máis dun?. Porque quenes redactaron o plano xeral de ordenación posiblemente consideraran urbanizable unha área de risco. Se non o fixeron deberían ser responsables por non facelo. Pero cada axuntamento debeu aprobar o plano xeral nun pleno. ¿Ou non?. E, evidentemente, a Xunta de Galicia darlle o visto bo, ¿ou non?.
Non sei quen é o responsable de maior entidade mais, ten que habelo. E ata agora eu non escoitei a ninguén pedir responsabilidades por ter dado licenzas de obras para a construcción de edificios en lugares de risco. Escoitei, iso si, a necesidade de declarar zona catástrofica a diferentes localidades e a demanda dos afectados -lóxica- para que lle repoñan o seus bens. Ante isto, ¿non debería facerse responsable, aquela administración que diu a licencia?.
A progresiva urbanización do territorio galego fíxose sen ter en conta a dinámica de cada parcela de terreo. Ocuparonse as ribeiras do ríos; destruironse areais; construironse paseos marítimos... en nome do mal chamado progreso. No caso da costa mesmo se disfrazou de "actuación medioabiental" a construcción de paseos a carón do litoral. Dominou -e teño a impresión de que segue a dominar- unha visión urbana do territorio; o desexo de convertir o litoral nunha grande rua ao que achegarse sen medo a manchar os pes, como se a natureza necesitara de ruas empedradas ou asfaltadas.
Falla a visión dinámica, sistémica, do territorio que teña en conta todos os factores que entran en xogo, tanto naturais como antrópicos. E así nos vai.
Suscribirse a:
Entradas (Atom)